बर्दिया, चैत १७

(फरकसमाचार) – आजभोली बर्दिया र बाघ पर्याबाची शब्द बनेको छ । बर्दिया भन्ने बित्तिकै बाघसंग जोडिने गर्दछ । केहि बर्ष अगाडी बर्दियामा लगभग सून्यमा झरेको भनिएको बाघ दिन दो गुना रात चौगुनाको गतिमा बढेको छ । सन् २०१८ को गणना अनुसार बर्दियामा बाघको संख्या ८७ पुगेको छ । त्यसको दश बर्ष अगाडीको कुरा गर्दा यो संख्या १८ मात्र थियो । यसरी द्रुत्ततर गतिमा बाघ बढेपछि बाघ र बर्दियाको नाम जोडिएर आउने गरेको छ । जुन बाघको लागि जति सरकारले लगानी गरेको छ । त्यो सुरक्षित गर्न ध्यान पुराउँन पर्ने टडकारो छ । तर जनताको आँखामा छारो हाल्ने काम संरक्षण्का हिमायति बोकेका सरकारी संयन्त्र, गैर सहकारी संस्थाका कारण मानिस र बाघ दुबै जोखिम छन् ।
बर्दियामा बाघको संख्या चमत्कारपूर्ण तरिकाले बढेकोमा धेरैलाई खुसी पनि लागेको छ । तर त्यो खुसीलाई दुधमा कागति निचोरे पछिको अवस्था जस्तै मान्छेका सपना चकनाचुर बनाउने काम पनि बाघले गरेको छ । बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको तथ्यांकलाई बिश्वास गर्ने हो भने यो बर्ष मात्रै बर्दियामा नौ जना मानिसलाई बाघले मारेर खाइसकेको छ । यी तथ्यांङ्क बाहिर देखिएका मात्र हुन । भित्री अवस्था के छ भन्न सकिन्न ।

निकुञ्जको गोला मनाउ क्षेत्रमा बाघले वनजंगल किनारमा हिंडेका मान्छे र पशु मार्ने गरेको छ । जनता डराएर घरमै कैद भए । तर बिडम्बना जनताको घर घरमा गएर बाघले पशु मार्न थाल्यो । जनता आंकित भए । हार गुहार गरे । त्यसपछि निकुञ्ज प्रशासनले एउटा बाघ समात्यो । जनताले राहत महशुस गर्न नपाउँदै बाघले लगातार मान्छे मार्न थाल्यो । जनता फेरी आतंकित भए । निकुञ्जले मान्छे खान पल्केको बाघ यकिन नगरी जुन बाघ फेला पर्यो त्यहि समात्यो भन्ने गाउँलेको बुझाई रहेको छ । घर घरमा पुगेर पशु चौपाय तान्ने र मान्छे मार्ने घटना नरोकिएपछि जनताको आक्रोश थामिसक्नु भएन । निकुञ्जले फेरी अर्को बाघ समातेर थुनेको छ । तर,वन कार्यालयका प्रमुख महेन्द्रराज वाग्लले वनमा गएका मान्छे खाएको अभिव्यक्ति जहाँ त्यहि दिदै हिड्छन् प्रमुख वाग्लेसँग जनताले प्रश्न गर्छन् – घरको गोठमा आएर पशु खाएको र बाटो हिडेका मान्छेलाई झम्टेर लगेको भन्ने गलत सावित गर्नुस् । झप्टी (झाडी)मा बाघ लुक्छ । त्यहि झाडी बनाउँन कागतिको बोट लगाउँ भन्नु जनताको रगतको मूल्य नबुझेको प्रमुख वाग्लेलाई यतिखेर बात लागेको छ ।

बाघले मान्छे खाने क्रम खाता सामुदायिक वन क्षेत्रमा पनि रोकिएन । लगातार मान्छे र घरपालुवा चौपाय मार्न थालेपछि आक्रोशित खाताका वासिन्दाले बाघ नियन्त्रण गर्न दबाब सृजना गरे । निकुञ्ज र डिभिजन वन कार्यालयको टोलीले खाताबाट एउटा बाघ समातेर लग्यो । समातिएको बाघ मान्छे खाने नै हो वा होइन यकिन भन्न सकिने अवस्था छैन । किनकि उक्त बाघ समातिए पछि पनि खातामा घर पालुवा पशु बाघले मार्ने क्रम रोकिएको छैन । दिन दहाडै बाघ हुलाकी सडक आसपास डुल्ने गरेको देखिएको छ । अचम्मको कुरा त के भयो भने खाताबाट समातिएको बाघ बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जको थुनाबाट भागेर बेपत्ता भयो रे । बाघ भागेको हो वा भगाईएको हो भन्ने बिषयमा धेरै शंकाउपशंका गर्न थालिएको छ ।

बुढो भएर कमजोर अवस्थामा पुगेकोले जंगली जनावर मार्न नसकेर मान्छेको शिकार गर्न थालेको भनिएको बाघ साँच्चै बुढो र कमजोर भए कसरी फलामे खोर भाँचेर भाग्यो होला त ? शंकाको बिषय बनेको छ । मान्छे खान पल्केको बाघको यकिन पहिचान नगरी जुन बाघ भेटियो त्यहि बाघ समातेर जनताको आँखामा छारो हालेको त होइन ? ऐले ब्यापक आशंका यसैमा छ । यदि त्यस्तो नभए गोला मनाउ क्षेत्रमा मान्छे खान पल्केको भनिएको बाघलाई समातेर निकुञ्जले ठाकुरद्वारामा थुनेर राखेको थियो । तर त्यहि ठाउँमा मानिस मार्ने क्रम नरोकिएपछि पुनः अर्को बाघ पनि समातिएको छ । एउटै क्षेत्रबाट दुईवटा बाघ समाउँदा मान्छे खाने बाघको बारेमा सत्य तथ्य छानबिन नै नगरी समातेको स्थानीयको गुनासो छ । हचुवाको भरमा बाघ समात्दै जाने हो भने बाघको संरक्षण कसरी होला ? प्रश्न उठेको छ ।

प्रमुख संरक्षण अधिकृत विष्णु श्रेष्ठका अनुसार राजमार्ग क्षेत्रमा पनि मान्छे खाने भनिएको बाघ समातेर रेडियोकलर गरी छोडेको छ । यस बारेमा निकुञ्जले आधिकारीक जानकारी सार्वजनिक गरेको छैन । तर पर्यटन ब्यवशायी र नेचरगाईडको आशंका अलि बेग्लै देखिन्छ । राजमार्गमा मान्छे खाने बाघ भाले भनिएको थियो । तर ऐले पोथी बाघ समातेर डियो कलर जडान गरिएको छ । बाघ जस्तो संबेदनशिल वन्यजन्तु समाउनका लागि न त वन मन्त्रालयका प्रतिनिधि छन, न निकुञ्ज बिभागका प्रतिनिधि छन् न बाघ बिज्ञ नै कोहि छन् । फिल्डमा खटिएका कर्मचारीले बिना गहन अध्ययन बाघ देख्यो कि बेहोश पार्ने र समाउने गरिरहेका छन् । यसरी बाघ सम्बन्धी जानकार बिज्ञ बिना नै एक हप्ताको अन्तरालमा तीन वटा बाघ समातिनु उचित हो त ? । वन्यजन्तु आक्रमण गर्ने त्रासले प्रमुख जिल्ला अधिकारी शन्त बहादुर सुनारको पहिलो अनुगमन प्रजिअको पहिलो निर्णय कोठियाघाट नजिक दश वटा ब्रेकर हटाईएको छ । तर,ब्रेकर हटाएर तत्काल बनाउँने भनिएपनि त्यो सडक खण्ड ब्रेकर भत्काईएको कारण धुलाम्य बनेको छ । यसरी भत्काई सकिएपछि ब्रेकर तत्काल दिन पर्ने कुरालाई प्राथामिकताका आधारमा राख्नु पर्ने प्रजिअ सुनार समक्ष स्थानीयले माग राखेका छन् । बाघ र मानिस बचाउँन उक्त ठाउँँमा तत्काल ब्रकेर हटाएको सडक बनाउँनु पर्ने औल्याइएको छ ।