नेपाली राजनीतिको वर्तमान अवस्थामा, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी एक नयाँ र वैकल्पिक शक्तिको रूपमा उदाएको छ। यो पार्टीले परम्परागत राजनीतिको ढाँचा र शैलीभन्दा फरक तरिकाले काम गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ। यसको मुख्य लक्ष्य भनेको वैयक्तिक स्वतन्त्रता, सामाजिक न्याय र सुशासन सहितको लोक कल्याणकारी राज्य स्थापना गर्नु हो। यस पार्टीको मिसन, भिजन, लक्ष्य र भावी कार्य योजनालाई बुझ्न यसका प्रमुख सिद्धान्तहरूलाई गहिरिएर हेर्न आवश्यक छ।

नेपालको राजनीतिमा वर्षौदेखि कायम रहेको विरासतलाई चुनौती दिदै रास्वपाले ‘हाम्रो पार्टी, हाम्रो सरकार’ भन्ने नाराका साथ आम नागरिकलाई आफ्नो राजनीतिमा प्रत्यक्ष सहभागी गराउने प्रयास गरेको छ। यसले पुरानो शैलीका राजनीतिक दलहरूले सामना गरिरहेका वैचारिक जडता र संरचनात्मक कमजोरीहरूलाई केलाउदै त्यसको वैकल्पिक समाधान दिने प्रयास गरेको छ। पार्टीका नीति तथा सिद्धान्तहरू केवल तात्कालिक लाभका लागि मात्र नभई दीर्घकालीन राष्ट्रिय हित र नागरिकहरूको सशक्तिकरणमा केन्द्रित छन्।

रास्वपाले नेपालको विविध सामाजिक संरचनालाई आत्मसात् गर्दै सबै वर्ग, समुदाय र क्षेत्रको समानुपातिक प्रतिनिधित्व र विकासलाई जोड दिएको छ। यसले जनतामा निहीत राष्ट्रिय सार्वभौमिकतालाई सर्वोपरि मानी जनउत्तरदायी र जनसहभागितामूलक शासन व्यवस्था प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राखेको छ। दिगो शान्ति, सुशासन, विकास र समृद्धिको आकांक्षा पूरा गरी नेपाली जनताले महसुस गर्ने गरी जीवनस्तरमा सुधार ल्याउने प्रतिबद्धता यसको मूल उद्देश्य हो।

१. दर्शन र सिद्धान्त: वैयक्तिक स्वतन्त्रता र सामाजिक न्याय

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको मूलभूत दर्शन वैयक्तिक स्वतन्त्रता र मौलिक हकको पूर्ण प्रत्याभूति सहितको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन प्रणालीमा आधारित छ। यसले सामाजिक न्यायलाई प्राथमिकतामा राखेर उदार अर्थतन्त्रको वकालत गर्छ। यो पार्टी केवल लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा मात्र सीमित छैन, यसले ‘संवैधानिक समाजवाद’ को अवधारणालाई अगाडि बढाउँछ। यसको अर्थ, संविधानमा निर्दिष्ट गरिएका समाजवादका लक्ष्यहरूलाई शान्तिपूर्ण र विधिसम्मत तरिकाले प्राप्त गर्नु हो। यसले जातीय, लैंगिक, क्षेत्रीय र वर्गीय लगायतका सबै प्रकारका संरचनात्मक विभेदहरूलाई हटाउने र अवसरहरूको न्यायिक वितरणमा जोड दिने लक्ष्य राखेको छ। पार्टीले नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता, भौगोलिक अखण्डता, राष्ट्रिय एकता, स्वाधीनता र स्वाभिमानलाई अक्षुण्ण राख्ने आफ्नो अभीष्ट स्पष्ट पारेको छ।

रास्वपाले ‘सही ठाउँमा सही मान्छे’ भन्ने सिद्धान्तलाई आफ्नो मुख्य आधार बनाएको छ। यसले योग्यता, क्षमता र कर्मशीलतालाई नै कर्मचारी तथा पदाधिकारी नियुक्तिको आधार मान्छ। नातावाद, कृपावाद र परिवारवादलाई पूर्ण रूपमा निषेध गर्ने यसको नीति छ। यसका लागि स्वार्थको द्वन्द्व (Conflict of interest) रोक्न छुट्टै आयोग गठन गर्ने र सार्वजनिक उजुरीको व्यवस्था गर्ने प्रतिबद्धता यसले व्यक्त गरेको छ। यसले लोक सेवा आयोगलाई आधुनिकीकरण गरी चुस्त बनाउने र सहीलाई पुरस्कृत तथा गलतलाई दण्डित गर्ने प्रणाली लागू गर्ने योजना बनाएको छ।

२. सुशासन: भ्रष्टाचारमुक्त देश र जवाफदेही सरकार

रास्वपाको मुख्य प्राथमिकता मध्ये एक भ्रष्टाचार शून्य देश निर्माण गर्नु हो। यसले राज्यका सबै भ्रष्टाचार विरोधी निकायहरूलाई सक्रिय बनाउने र वर्षौदेखि थन्किएका फाइलहरूलाई छानबिनको दायरामा ल्याउने घोषणा गरेको छ। सार्वजनिक पदमा बसेर अकुत सम्पत्ति कमाएकाहरूको सम्पत्ति छानबिन गरी फास्ट ट्र्याक विधिबाट कारबाही गर्ने यसको योजना छ। यो पार्टीले भ्रष्टाचारीका नातागोतालाई समेत विदेशमा रहे पनि छानबिनको दायरामा ल्याउने अठोट गरेको छ।

सुशासन र झन्झटरहित सार्वजनिक सेवा प्रवाहका लागि रास्वपाले कर्मचारीतन्त्रमा व्यापक सुधार ल्याउने प्रतिबद्धता जनाएको छ। यसले ‘हायर एन्ड फायर’ प्रणाली लागू गर्ने र कर्मचारीलाई प्रमोसन मात्र नभई डिमोसनको पनि व्यवस्था गर्ने योजना बनाएको छ। सार्वजनिक कार्यालयहरूमा डिजिटल प्रणाली लागू गर्ने र सेवाग्राहीले तोकिएको समयभित्र सेवा पाउन नसके सम्बन्धित कर्मचारी र कार्यालय प्रमुखलाई तत्काल कारबाही गर्ने व्यवस्था मिलाउने यसको नीति छ। यी कदमहरूले शासकीय व्यवस्थालाई अझ पारदर्शी, जवाफदेही र नागरिकमैत्री बनाउने लक्ष्य राखेका छन्।

३. प्रत्यक्ष लोकतन्त्र: जनताको अधिकार र डिजिटल सहभागिता

रास्वपाले नेपालको राजनीतिक प्रणालीमा प्रत्यक्ष सहभागितामूलक लोकतन्त्र प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्य राखेको छ। यसले जनतालाई तीनवटा महत्त्वपूर्ण अधिकारहरू प्रदान गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ:

अस्वीकार गर्ने अधिकार (Right to Reject): यो अधिकारले जनतालाई आफूले रुचाएको उम्मेदवार नभएमा उम्मेदवारी अस्वीकार गर्न सक्षम बनाउँछ।

जनप्रतिनिधिलाई फिर्ता बोलाउने अधिकार (Right to Recall): यो अधिकारले जनतालाई आफ्नो काम सन्तोषजनक नभएमा जनप्रतिनिधिलाई पदावधि सकिनुअघि नै फिर्ता बोलाउन सक्ने अधिकार दिन्छ।

डिजिटल लोकतन्त्र (Digital Democracy): यसले सूचना प्रविधिको प्रयोग गरी जनताको सहभागितालाई बढावा दिन्छ।

यसका अतिरिक्त, रास्वपाले विश्वभर रहेका नेपालीहरूका लागि मताधिकारको व्यवस्था गर्ने र ‘एक पटकको नेपाली, सधैको नेपाली’ भन्ने सिद्धान्तलाई आत्मसात् गर्ने बताएको छ। यसले विदेशमा रहेका नेपालीको सीप र ज्ञानलाई राष्ट्र निर्माणमा उपयोग गर्न ‘घर फर्क’ अभियान सञ्चालन गर्ने योजना पनि बनाएको छ।

४. अर्थतन्त्र: आत्मनिर्भरता र निर्यातमूलक विकासको जग

आर्थिक विकासका लागि रास्वपाले आत्मनिर्भर र निर्यातमूलक अर्थतन्त्र निर्माणमा जोड दिएको छ। यसको लक्ष्य आधारभूत आवश्यकताका वस्तु र सेवामा राष्ट्रलाई आत्मनिर्भर बनाउनु हो। आयातलाई प्रतिस्थापन गर्दै निर्यातलाई प्रवर्द्धन गर्ने र यसका लागि उद्यममैत्री सरकार बनाउने यसको नीति छ। व्यवसायीहरूलाई प्रोत्साहित गर्न ‘वन स्टप सेन्टर’ को अवधारणा ल्याएर झन्झट मुक्त वातावरण बनाउने यसले घोषणा गरेको छ।

कृषि क्षेत्रमा, रास्वपाले नेपाललाई खाद्य सुरक्षित राष्ट्र बनाउने र निर्यातमुखी कृषि प्रणाली अपनाउने लक्ष्य राखेको छ। किसानहरूको आर्थिक र सामाजिक सुरक्षाको जिम्मेवारी सरकारले लिने र मल, बीउ, सिँचाइको व्यवस्था गर्ने यसको प्रतिबद्धता छ। पर्यटन क्षेत्रलाई पनि रास्वपाले आर्थिक विकासको महत्त्वपूर्ण आधार मानेको छ। नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा प्रसिद्ध गन्तव्य बनाउने र आध्यात्मिक, धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्यटनलाई विशेष प्राथमिकता दिने यसको योजना छ। ऊर्जाको क्षेत्रमा जलविद्युत् उत्पादनलाई बढावा दिदै आन्तरिक खपतलाई प्रवर्द्धन गर्ने यसको नीति छ।

५. शिक्षा र स्वास्थ्य: सबैका लागि गुणस्तरीय पहुँच

शिक्षा र स्वास्थ्यलाई रास्वपाले लोक कल्याणकारी राज्यको महत्त्वपूर्ण आधार मानेको छ। शिक्षालाई परिणाममुखी, सीपमूलक र रोजगार केन्द्रित बनाउने यसको लक्ष्य छ। यसका लागि प्रत्येक जिल्लामा आधुनिक आवासीय विद्यालय निर्माण गर्ने र देशभरका सार्वजनिक विद्यालयलाई सोही स्तरमा सुधार गर्ने यसको योजना छ। कक्षा १२ सम्मको शिक्षा निःशुल्क गर्ने र उच्च शिक्षामा छात्रवृत्ति बढाउने तथा बिना धितो ऋणको व्यवस्था गर्ने यसको प्रतिबद्धता छ।

स्वास्थ्यको क्षेत्रमा, रास्वपाले ‘जनताको स्वास्थ्य, राष्ट्रको धन’ भन्ने मान्यतामा काम गर्नेछ। यसले सबै जनताको स्वास्थ्य सेवामा समान पहुँच सुनिश्चित गर्ने र सरकारी अस्पतालहरूको सेवालाई गुणस्तरीय बनाउने घोषणा गरेको छ। प्राथमिक स्वास्थ्य सेवालाई निःशुल्क बनाउने र स्वास्थ्य बीमाका कार्यक्रमहरूलाई प्रभावकारी रूपमा लागू गर्ने यसको योजना छ। साथै, आयुर्वेदिक र प्राकृतिक चिकित्सालाई पनि प्राथमिकतामा राख्ने यसले बताएको छ।

६. सामाजिक सुरक्षा: समान अवसर र सबैको संरक्षण

रास्वपाले कमजोर र जोखिममा रहेका समुदायलाई विशेष प्राथमिकता दिने नीति लिएको छ। न्यून आय भएका परिवारलाई पूर्ण सामाजिक सुरक्षा प्रदान गर्ने र ज्येष्ठ नागरिक, असहाय, बालबालिका, अल्पसंख्यक तथा सीमान्तकृत समुदायको अभिभावकको भूमिका सरकारले खेल्ने यसको प्रतिबद्धता छ। महिला तथा बाल हिंसालाई निर्मूल गर्न फास्ट ट्र्याक कोर्ट स्थापना गर्ने र ठाउँको ठाउँ उजुरी गर्न सक्ने प्रणाली लागू गर्ने यसको योजना छ।

सामाजिक न्यायको पक्षमा एउटा नौलो कदमको रूपमा, रास्वपाले कुनै पनि घरमा छोरी जन्मिएपछि सरकारले बैंक खातामा प्रत्येक महिना निश्चित रकम राखिदिने र १८ वर्षपछि उच्च शिक्षाका लागि त्यो रकम निकाल्न सक्ने व्यवस्था गर्ने घोषणा गरेको छ। यसले लैङ्गिक समानता र महिला सशक्तीकरणलाई बढावा दिनेछ।

७. विशेष पहिचान: परम्परागत पार्टीभन्दा फरक संरचना

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले आफूलाई नेपालका अन्य राजनीतिक दलहरू भन्दा फरक देखाउन केही विशेष नीतिहरू अपनाएको छ। यसले भ्रातृ संगठन रहित र कार्यकर्ता रहित पार्टी संरचनाको अवधारणा ल्याएको छ। यसको उद्देश्य राजनीतिलाई फोहोरी खेल बनाउने भ्रातृ संगठनहरूको परम्परालाई तोड्नु हो। यसले पार्टीका साधारण सदस्यलाई मात्रै महत्त्व दिन्छ र कसैलाई पनि कुनै पनि पदमा ‘टीका’ लगाएर उम्मेदवार बनाउँदैन।

पार्टीभित्रको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउन रास्वपाले प्रारम्भिक निर्वाचन प्रणाली लागू गरेको छ। यसअनुसार, पार्टीका सबै उम्मेदवारहरू साधारण सदस्यहरूको मतदानबाट मात्रै छानिने छन्। प्रधानमन्त्री र मुख्यमन्त्री जस्ता पदहरूका उम्मेदवार पनि सदस्यहरूको मतबाटै छानिन्छन्। पार्टी सभापति समेत सबै सदस्यको मतदानबाट छानिने व्यवस्था छ र कुनै पनि नेपालीले सदस्यता लिएको केही समयपछि नै सभापति सम्म हुन पाउने अवसर खुला गरिएको छ। यसले पार्टीभित्रको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउने विश्वास गरिएको छ।

८. भावी चुनौती: अडानमा दृढ रहदै परिवर्तनको नेतृत्व

रास्वपाले अघि सारेका योजनाहरू जति आकर्षक र क्रान्तिकारी छन्, तिनीहरूको कार्यान्वयनमा त्यति नै ठूला चुनौतीहरू छन्। पार्टीले उठाएका प्रश्नहरू, जस्तै: “के यी महत्त्वाकांक्षी योजनाहरूलाई कार्यान्वयन गर्न रास्वपा कसरी सफल होला?” र “के यसले परम्परागत राजनीतिक शक्तिहरूका चुनौतीहरूलाई सामना गर्दै आफ्नो आदर्श र सिद्धान्तमा अडिग रहन सक्ला?” को उत्तर यसका आगामी कदमहरूमा निर्भर गर्छ।

पहिलो, भ्रष्टाचार नियन्त्रण र सुशासन स्थापना जस्ता एजेन्डा कार्यान्वयनका लागि बलियो राजनीतिक इच्छा शक्ति र कठोर कानूनी प्रक्रिया आवश्यक पर्छ। नेपालको विद्यमान राजनीतिक प्रणाली र कर्मचारीतन्त्रमा गहिरो जरा गाडेको भ्रष्टाचारलाई निर्मूल गर्न रास्वपाले पुरानो राजनीतिक शक्तिको विरोध र अवरोधको सामना गर्नुपर्नेछ। यसका लागि, पार्टीले जनताको विश्वास र समर्थनलाई निरन्तर कायम राख्दै आफ्नो अडानमा दृढ रहनुपर्ने हुन्छ।

दोस्रो, प्रत्यक्ष सहभागिता मूलक लोकतन्त्रका लागि आवश्यक पर्ने डिजिटल पूर्वाधार र कानुनी संरचना निर्माण गर्नु पनि ठूलो चुनौती हो। विश्वभरका नेपालीलाई मताधिकार दिने व्यवस्थाले कानुनी र प्राविधिक दुवै प्रकारका जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ, जसलाई समाधान गर्न राज्यका सबै निकायहरूको समन्वय र सहयोग आवश्यक पर्छ।

तेस्रो, भ्रातृ संगठनरहित र कार्यकर्ता रहित पार्टी संरचनाको अवधारणाले पार्टीलाई जनस्तरमा विस्तार गर्न र राजनीतिक आन्दोलनका लागि आवश्यक आधारभूत जनशक्ति जुटाउन चुनौती हुन सक्छ। तर, यो अवधारणाले राजनीतिलाई पेशा नभई सेवाको रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गर्नेछ।

अन्त्यमा, रास्वपाले आफ्नो युवा नेतृत्व र परिवर्तनशील नेतृत्व प्रणालीलाई कायम राख्दै परम्परागत नेताहरूबाट आउन सक्ने दबाब र प्रलोभनहरूलाई सामना गर्नु पर्नेछ। यी सबै चुनौतीका बाबजुद, यदि रास्वपाले आफ्ना सिद्धान्त र नीतिहरूमा अडिग रही दृढताका साथ काम गर्न सकेमा यसले नेपाली राजनीतिको परिदृश्यमा दिगो र सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्नेछ। यसको सफलताले नेपाली जनतामा नयाँ आशा र विश्वास जगाउनुका साथै एक स्वस्थ राजनीतिक संस्कृतिको विकासमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउनेछ।